Nederlands Dagblad - 5 juli 2021
https://www.nd.nl/opinie/columns/1050251/papoea-s-wordt-afgenomen-voor-palmolie-en-ertswinning

COLUMN AAD KAMSTEEG

Aad Kamsteeg is oud-buitenlandcommentator van het Nederlands Dagblad. Hij schrijft twee keer per maand een column.

Papoea's wordt land afgenomen voor palmolie- en ertswinning

Waarom is het eigenlijk zo belangrijk dat een massaal uitroeien van een bevolkingsgroep internationaal erkend wordt als genocide (volkenmoord)? De kwestie is actueel. De Tweede Kamer riep het kabinet op zich helder uit te spreken over de Turkse massamoord op Armeniers na de Eerste Wereldoorlog. VN-deskundigen constateerden dat de Islamitische Staat schuldig is aan genocide op Iraakse jezidi's. Duitsland vroeg vergeving aan Namibie voor het doden van zo'n 65.000 Herero's aan het begin van de vorige eeuw.

Wat is het belang? Erkenning van schuld uiteraard. Nabestaanden van door geweld gedecimeerde volken wachten daarop. Maar er is nog een belang. Dat wordt verwoord in artikel 1 van het Genocideverdrag uit 1948. Dat verdrag breekt in op het vanouds bijna als heilig beschouwde principe van non-interventie: ''Geen ingrijpen in de binnenlandse aangelegenheden van andere staten.'' Sinds 1948 tilt men echter zo zwaar aan volkenmoord, dat staten verplicht worden genocide te helpen voorkomen en te bestraffen. Met het oog op dat laatste worden mogelijkheden als sancties en strafrechtelijke vervolging genoemd. Zelfs gewapend ingrijpen is denkbaar.

slow motion

Nu zijn er instanties die menen dat er in Papoea sprake is van genocide. Nee, zeggen anderen, wil dat het geval zijn, dan moet opzet worden bewezen. Er moet een in documenten vastgelegd voornemen zijn een nationale, etnische, raciale of religieuze groep uit te roeien.

Voor ertswinning wordt Papoea's land afgenomen.

Intussen kunnen machthebbers naast genoemde methode van directe volkenmoord een bevolkingsgroep ook geleidelijk laten verdwijnen. Zij ondermijnen dan op allerlei manieren haar bestaanszekerheid en overleven als afzonderlijke eenheid. Er is misschien geen sprake van een in documenten beschreven bedoeling, maar wel van een door iedereen te voorzien vernietigend resultaat van gevoerd beleid. Artikel 2c van het Genocideverdrag komt daarbij in de buurt: ''Het moedwillig opleggen van levensomstandigheden die berekend zijn op de fysieke vernietiging van de hele groep of een deel daarvan.''

Hoe ziet zo'n ''slow motion'' en dus niet op snelle massamoord gerichte ondermijning eruit? De beoogde bevolkingsgroep wordt een haar vreemde ideologie of religie opgelegd. Haar als inferieur geminachte burgers worden gedwongen vergaand met de bovenliggende culturele groep te assimileren. De eigen culturele, economische en ideologisch/religieuze identiteit verdwijnt. Vruchtbaar land wordt afgenomen en winsten komen hun niet of veel te weinig ten goede. Gezondheidszorg en onderwijs worden chronisch verwaarloosd. En om dat beleid door te zetten, wordt grof geweld gebruikt.

voorspelbaar

Passen deze kenmerken bij Papoea? Toen Indonesie er in 1963 de macht kreeg, was 96 procent van de bevolking Papoea. Via massale transmigratie van niet-Papoea's maakt de autochtone bevolking nu nog hoogstens vijftig procent uit. Terwijl veel Papoea's het christelijk geloof aanhangen, zijn de binnenkomers veelal moslim. Vanuit de Indonesische militaire macht wordt neergekeken op de negroide, uit het ''stenen tijdperk'' stammende Papoea's. Via het onderwijs wordt hun de Indonesische eenheidsfilosofie van de pancasila (de grondslag van de natie) opgelegd.

Ja, er zitten Papoea's op hoge bestuursposten. Maar steeds vinden zij niet-Papoease machthebbers naast zich. Voor palmolie- en ertswinning wordt hun land afgenomen. In het achterland is een structureel tekort aan medisch en onderwijzend personeel. En honderdduizend is een lage schatting van het aantal sinds 1963 omgebrachte Papoea's.

Wil Jakarta het volk van de Papoea's laten verdwijnen? Officieel gaat het alleen om het onderdrukken van het verlangen naar onafhankelijkheid. Maar iedereen kan zien dat de middelen die daartoe worden ingezet ertoe leiden dat binnen afzienbare tijd er geen sprake meer is van een afzonderlijk te onderscheiden Papoeavolk. Ook dat trieste vooruitzicht zou tot concrete actie moeten leiden.