De hoogbejaarde Papoea-voorman keert als een verloren zoon terug naar de grond van zijn voorouders. Zijn rol in Nederland is uitgespeeld. Hij gaat in Papua aan de slag als politiek adviseur van de Indonesische regering.

In 1962 verliet Jouwe noodgedwongen Papua. Het doek voor Nederlands­Nieuw-Guinea was gevallen. De Papuavoorman maakte als adviseur deel uit van het groepje Nederlandse topdiplomaten dat bij de Amerikaanse regering in Washington en de Verenigde Naties in New York hartstochtelijk de onafhankelijkheid van Papua bepleitte. West-Papua zou het nieuwe land moeten heten. Jouwe had alvast de vlag ontworpen: de Morgenster in rood-wit-blauwe kleur. Het was een kansloze missie. Het akkoord van New York was de slotakte in een drama waarin de idealen van een vrij Papua in rook opgingen.

Voor Nicolaas Jouwe was die uitkomst onverdraaglijk. Hij verliet ontgoocheld zijn geboorteland en vertrok naar Nederland. Maar Jouwe liet zich in zijn ballingsoord in Delft zijn idealen niet afpakken. Strijdbaar en onverzettelijk bleef hij ijveren voor de rechten van de Papoea's op een eigen staat. Zijn volk was 'verraden en verkwanseld' aan een nieuwe kolonisator. De bezetter moest worden verdreven. Samen met Nederlandse sympathisanten trachtte hij de publieke opinie te mobiliseren om Papua weer op de politieke agenda geplaatst te krijgen. De Nederlandse regering vond alles best, maar keek nu de andere kant op. Op 13 maart 1963 werden de diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Indonesië hersteld. Het boek Papua was gesloten.

Jouwe voelt zich, terugblikkend, misbruikt als een decorstuk in een operette. ,,Indonesië valt weinig te verwijten, Nederland des te meer.'' Deze verandering van perspectief en toon komt hard aan binnen de kleine Papoea-gemeenschap in Nederland en wekt verwarring, verbazing en achterdocht. Wat is er met Nicolaas Jouwe gebeurd?

Oprechtheid president Indonesië maakte indruk
Jouwe spreekt bedachtzaam en straalt een rustige vastberadenheid uit. Hij is er klaar mee. Soms dreigt hij zich te verliezen in een stroom van details, persoonlijke anekdotes uit zijn lange en veelbewogen leven, maar daarna pakt hij de draad weer moeiteloos op. Als een elder statesman wil hij zijn volk opnieuw leiden. De weg die hij wil gaan, wekt beurtelings verbazing en nieuwsgierigheid.

In maart van dit jaar werd Jouwe ontvangen door de Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono. Hij was onder de indruk van de oprechtheid, wijsheid en goede wil van de president. De knop ging om bij Jouwe. ,,Het wordt tijd om te praten in plaats van te schreeuwen en te vechten, separatisme is geen optie.'' Hij reisde ook door naar Papua en bezocht, omringd door tientallen veiligheidsmensen, Kayu Pulau, het eiland waar hij is geboren. Honderden stamgenoten, uitgedost in rieten rokjes en gekleurde veren en met beschilderde gezichten, heetten hun oude stamhoofd welkom. Het was een warm en geëmotioneerd weerzien. ,,Iedereen ging huilen.''

Boegbeeld van het Papua-nationalisme

Nicolaas Jouwe (85) is de oudste zoon van het stamhoofd van de Youweclan en afkomstig uit de baaikampong Kayu Pulau in de baai van Jayapura, de hoofdstad van Papua. Hij werd bestuursambtenaar bij het Binnenlands Bestuur in Hollandia en ontwikkelde zich tot een bekwaam politiek leider die wereldwijd de onafhankelijkheid van zijn volk propageerde. Jouwe leek voorbestemd de eerste president van de nieuwe staat West-Papua te worden. Het liep allemaal anders. In 1962 week hij uit naar Nederland.

Nederlands 'laatste bastion in de Oost' werd overgedragen aan Indonesië. Zes jaar later bezegelde een omstreden volksstemming de toekomst van de Papoea's en werd het gebied als 27e provincie definitief bij Indonesië ingelijfd. De nieuwe machthebbers bestreden het prille Papua-nationalisme. Tot op de dag van vandaag leeft er verzet tegen het Indonesisch bestuur over Papua. In maart van dit jaar bracht Jouwe op uitnodiging van de Indonesische president een bezoek aan ­Indonesië en Papua.

Het volledige artikel kunt u in de bijlage ZoZ lezen in het Nederlands Dagblad van zaterdag 6 juni 2009. Vanaf zaterdag 6 juni 2009 kunt u deze krant kopen via de losse verkoop of de digitale editie.