Diplomaat voor een autonoom Papoea
Foto Paul Bergen
Zijn leven begon in het dorpje Korido, op het eiland Biak, en eindigde op 31 januari 2010, na 61 jaar, in Amersfoort.
Viktor Kaisiepo was zonder twijfel de invloedrijkste Papoea binnen de Papoea-diaspora in Nederland. Hij volhardde niet, zoals andere emigranten, in koppige afwijzing van Indonesië en retorische steun voor een kansloos gewapend verzet, maar zocht naar oplossingen via politiek en diplomatie.
Viktor was een zoon van Markus Wonggor Kaisiepo (1913-2000), een voormalig zendingsonderwijzer en oud-bestuursambtenaar in Nederlands Nieuw-Guinea. Vader Markus werd in april 1961 verkozen in het koloniale parlement, de Nieuw-Guinea Raad.
Het gouvernement Nieuw-Guinea was het laatste stukje ‘Indië’ dat Nederland bestuurde. De westelijke helft van dit grote eiland in de Stille Oceaan werd in 1949 door Nederland buiten de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië gehouden. Aanvankelijk was dit beleid ingegeven door achterhaalde geopolitieke ambities en ressentimenten jegens de Indonesische president Soekarno. Maar geleidelijk kwam men in Den Haag tot de slotsom dat de Melanesische Papoea’s niet bij het overwegend Maleise Indonesië hoorden en dat zij op den duur recht hadden op een zelfstandig staatkundig bestaan.
In 1962 besloot Den Haag onder zware Amerikaanse druk om het gebied over te dragen aan Indonesië. Daarop vertrok Markus Kaisiepo met zijn gezin naar Nederland. Hij bleef ijveren voor het onafhankelijke ‘West-Papoea’ dat Nederland hem en de zijnen had beloofd.
Viktor maakte hier zijn middelbare school af en bezocht de sociale academie. Hij kwam in de loop der jaren tot het inzicht dat er meerdere wegen leiden naar de nagestreefde vrijheid, en dat staatkundige onafhankelijkheid niet de enige manier is om recht te doen aan de Papoea’s. Hij werd woordvoerder van de gezamenlijke Papoea-organisaties in Nederland en lobbyde bij de Verenigde Naties voor de rechten van de Papoea’s en andere inheemse volken.
Het jaar 2000 was een keerpunt. In Indonesië was het politieke tij gekeerd en president Wahid had westelijk Nieuw-Guinea zijn oude naam teruggegeven: Papoea. De bevolking mocht een congres beleggen over de politieke toekomst van het gebied. Viktor, toen 51 jaar oud, wilde daar bij zijn. In april 2000 zette hij voor het eerst in 38 jaar weer voet op zijn geboortegrond. Vader Markus stierf, 87 jaar oud, terwijl zijn zoon in Papoea was.
In zijn rede voor het Papoeacongres in Jayapura zei Viktor: „De Dekolonisatiecommissie van de VN heeft een lijst met zeventien gebiedsdelen die in aanmerking komen voor onafhankelijkheid.” Hoopvol gejuich. „West-Papoea staat daar niet op.” Gekreun. „Maar de uitkomst van onze strijd hangt niet af van een lijst.” Het congres koos hem tot lid van het Papoea-Presidium, het uitvoerende orgaan van de beweging voor een vrij Papoea, en hij keerde terug naar Nederland. In oktober 2001 kreeg de provincie Papoea speciale autonomie binnen Indonesisch staatsverband. Viktor Kaisiepo hield contact met zijn volksgenoten in Indonesië. In 2009 openbaarde zich een ongeneeslijke ziekte waaraan hij in zijn woonplaats Amersfoort stierf.