Ooit rijst Hij boven Papua, de Morgenster
door Hilbrand Rozema 27-03-2015
De Indonesische provincie Papua is verboden gebied voor journalisten. Indonesië wil geen pottenkijkers. Aad Kamsteeg kwam er toch en reisde rond. Nederland heeft hier een ereschuld.
Papoea’s wonen in het land van de paradijsvogels: het grootste natuurgebied ter wereld. Het regenwoud beschouwen ze als hun moeder. Het zou goed zijn als de wereld dat ook meer zou doen, want regenwouden zijn de longen van de planeet. Ontbossing is maar één van de plagen die de Papoea’s teisteren. De levensverwachting is er lager dan in buurlanden. De gezondheidszorg is altijd al een strijd en nu rukken ook hiv en aids op. Politieke en persvrijheid is ze niet gegund én islam-zeloten ronselen Papoea-kinderen om ze ver van huis te hersenspoelen. Hoe kon het zover komen?
Aad Kamsteeg, oud-ND-journalist en EO-buitenlandcommentator, is bij uitstek de persoon om kennis over Papua te vergroten. Hij schreef al veel over het juk van een agressief Indonesië, dat tuk is op de grondstoffen in Papua, het vroegere Nederlands Nieuw-Guinea. Als het zo doorgaat, worden de Papoea’s een minderheid in eigen land, door het transmigratiebeleid van Indonesië. Daarbij worden inwoners uit andere delen van het land naar Papua overgebracht.
ooggetuige
Sinds begin jaren zestig is Kamsteeg al ooggetuige van hun historie, een journalistieke levensreis die hij deels aflegde met vriend en oud-collega Tjerk de Vries. Die was later werkzaam voor De Verre Naasten. Deze zendings- en hulporganisatie heeft sterke banden met Irian Jaya, zoals de westelijke, door Indonesië gekoloniseerde helft van het eiland Nieuw-Guinea heette. Het boek is aan hem opgedragen.
Met De Vries maakte Kamsteeg eerder Ooggetuige in Israël. Eind 2012 overleed De Vries. Op zijn sterfbed drong hij erop aan het plan om naar Papua te gaan, door te zetten. Foto’s uit De Vries’ archief sieren het boek. De uiteindelijke reportagereizen maakte Kamsteeg met Albert Knigge en Jochem Haitsma. Het gebied is verboden toegang voor journalisten, maar met veel hulp ter plekke wisten zij de alomtegenwoordige geheime dienst te ontlopen. De Stichting Zelfbeschikking Molukkers en Papoea’s (ZMP) steunde de reis financieel.
ver weg
Beelden van marteling en vernedering van Papoea’s zijn voor iedereen snel te vinden en te zien op je eigen iPhone-scherm. Maar wat lijkt dit volk vaak ver weg, voor Nederlanders. Bij een demonstratie voor de Zwarte Piet-traditie, vorig jaar in Den Haag, kwam een vrouw met een Morgenster-vlag in de problemen, omdat ze niet werd herkend als Papoea. De Morgenster verwijst naar de sterrenhemel boven de Melanesische eilandenarchipel maar ook naar Christus, de Morgenster van de wereld. Het hijsen van deze vlag is in Papua zelf verboden. Het leidt meteen tot boetes, arrestaties of erger.
Ik heb daarom vorig jaar zo’n prachtvlag gekocht, om hem meer zichtbaar te maken in Nederland. Het is te hopen dat dit boek velen ertoe brengt om dat ook te doen. Nederland heeft een ereschuld. Al was het maar omdat het politieke besef van de Papoea’s ontwaakte onder Nederlandse vleugels.
kaders
Kamsteeg schakelt tussen heden en verleden en doorsnijdt de tekst met portretten van hoofdpersonen, onder wie toegewijde missiepaters als Kees de Rooij en Peter Dister. Door de vele kaders, aandacht voor de boeiende zendingshistorie en de foto’s is het boek ook geschikt voor wie minder diep in de politieke finesses wil duiken. Politiek zijn de kansen voor een zelfstandig Papua niet groot, maar er zijn mogelijkheden. Zo wil de OPM, de verboden organisatie van vrijheidsstrijders, waarnemer zijn bij het South Pacific Forum, waarin Australië en Nieuw-Zeeland zitten. Jakarta wil dat absoluut niet.
Het verhaal van de Papoea’s is een verhaal van geloof en hoop, van liefde voor de eigen identiteit, talen en culturen – en van zeven plagen. Het is verteld met een kleurrijk boek bedoeld ‘als documentatie en hartenkreet’, vergezeld van een indringende dvd en een grondige bronnen- en websiteslijst.
Ooggetuige in Papua. Verleden, heden en toekomst van een vergeten volk.
Aad Kamsteeg.
Uitg. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam 2014. 160 blz. met dvd. € 18,50